Οι εμπειρίες του παιδιού στο σχολείο συνδέονται με την ποιότητα της προσαρμογής του σε αυτό, με την ικανότητα να μαθαίνει, με την σχολική επίδοση, με τις σχέσεις που αναπτύσσει, καθώς και με την αυτοεκτίμηση του.
Ο εκφοβισμός και η βία μεταξύ των παιδιών στο σχολείο είναι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά, με σκοπό την επιβολή και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Όπως προκύπτει από ερευνητικά δεδομένα στην Ελλάδα (Δεληγιάννη – Κουμτζή, 2005), 1 στα 10 παιδιά υπόκειται σε κάποια μορφή εκφοβισμού, ενώ οι μαθητές που εκφοβίζουν ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών. Τα περιστατικά βίας εμφανίζονται συχνότερα στις ηλικίες από 8 – 15 ετών.
Οι μορφές εκφοβισμού είναι οι εξής:
– Σωματική, όπως σπρωξίματα, κλωτσιές, γροθιές ή απειλές σωματικών επιθέσεων
– Λεκτική, όπως φραστικές επιθέσεις, προσβολές, εκβιασμός
– Ψυχολογική, όπως υποτιμητικά σχόλια για την εμφάνιση, τις ικανότητες και τον χαρακτήρα του παιδιού.
– Κοινωνική, δηλαδή αποκλεισμό και απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια και κοινωνικές δραστηριότητες.
Τα μικρότερα παιδιά εκφράζουν την επιθετικότητα τους κυρίως με το σώμα, ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά χρησιμοποιούν περισσότερο τον λόγο. Η σωματική βία είναι αυτή που μπορούμε πιο εύκολα να εντοπίσουμε, ενώ οι υπόλοιπες μορφές είναι πιο συγκαλυμμένες.
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του εκφοβισμού στα παιδιά ποικίλλουν. Ενδέχεται να παρουσιάσουν άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθήματα ανασφάλεια στο σχολείο, δυσκολία στο να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, σχολική φοβία, διαταραχές ύπνου, πονοκεφάλους, νυχτερινή ενούρηση, ακόμη και συμπτώματα κατάθλιψης. Είναι σημαντικό να έχουν ένα υποστηρικτικό οικογενειακό πλαίσιο προκειμένου να μιλούν για τα περιστατικά αυτά.
Η ενδοσχολική βία αποτελεί ομαδικό φαινόμενο. Δεν αφορά μόνο ένα κακό-δυνατό παιδί και ένα καλό-αδύναμο παιδί, αλλά και όσους είναι παρόντες (μαθητές και εκπαιδευτικούς) και γνωρίζουν την ύπαρξή του. Αν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας εκφοβίζεται από συμμαθητές του, θα πρέπει καταρχήν να το διαβεβαιώσετε ότι δεν φταίει αυτό για την συμπεριφορά των άλλων και να ενημερώσετε το σχολείο για το περιστατικό.
Tips:
Ενδείξεις ότι το παιδί έχει πέσει θύμα εκφοβισμού και βίας στο σχολείο:
– αν έχει μειωμένη διάθεση ή αρνείται να έρθει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία
– αν κάνει αδικαιολόγητες απουσίες
– αν στα διαλλείματα περνά τον χρόνο του γύρω από τους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία
– αν καθυστερεί να έρθει στο σχολείο ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι
– αν έχει σημάδια και μελανιές στο σώμα και αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν
– αν συχνά χάνει τα πράγματά του ή τα χρήματά του
– αν παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλήματα (π.χ. πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου)
– αν αρχίζει να αλλάζει τους δρόμους από τους οποίους έρχεται στο σχολείο ή επιστρέφει στο σπίτι
– αν τα ρούχα του είναι σκισμένα
– αν έχει απροσδόκητη μαθησιακή πτώση που αποτυπώνεται σε χαμηλούς βαθμούς
– αν αρνείται να συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες
Ας θυμόμαστε ότι με τον φόβο της τιμωρίας από τους συμμαθητές τους τα παιδιά μπορεί να κρύβουν τα συγκεκριμένα περιστατικά τόσο από τους γονείς όσο και από τους εκπαιδευτικούς.
Ο ρόλος του εκπαιδευτή είναι εντοπίσει αυτά τα περιστατικά εγκαίρως και να τα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά.
Αυτές τις γνώσεις και τις μεθόδους μπορεί να τις αποκτήσει κάποιος σπουδάζοντας “Βρεφονηπιοκόμος” στο ΙΕΚ ΔΗΜΗΤΡΑ!
*Το άρθρο είναι της κα. Έλλης Εκμεκτζιάν Ψυχολόγος, PhD και Αφηγηματική Θεραπεύτρια