Ο προσωπικός χώρος αντιστοιχεί σε μια περιοχή με αόρατα σύνορα που περιβάλλει το σώμα ενός ατόμου και εντός του οποίου κανένας δεν μπορεί να μπει χωρίς την άδειά του (Katz, Sommer, Little κ.ά). Η διαπροσωπική απόσταση απορρέει
από συγκεκριμένους κοινωνικούς κανόνες και είναι συνάρτηση της ψυχολογικής και της κοινωνικής απόστασης που εγκαθιδρύεται ανάμεσα στα άτομα. Για παράδειγμα πλησιάζουμε λιγότερο κάποιον που έχει κλειστά μάτια ή που δεν μας κοιτά κατά πρόσωπο, ενώ κοιτάμε πολύ λιγότερο έναν σχετικά άγνωστο συνομιλητή όταν η κατάσταση (συνωστισμός στο λεωφορείο) μας αναγκάζει να είμαστε πολύ κοντά του, πλησιάζουμε περισσότερο κάποιον που μας είναι συμπαθής ή που έχει τις ίδιες απόψεις με μας, στη δύση οι άντρες πλησιάζουν μεταξύ τους λιγότερο απ’ ό,τι οι γυναίκες, η διαπροσωπική απόσταση μεγαλώνει από την παιδική ηλικία ως την ενηλικίωση και μειώνεται προς την ηλικία των 40.
Φανταστείτε πόσες φορές έχετε αισθανθεί ότι κάποιος άλλος σας πιέζει με την συμπεριφορά του και δεν αισθάνεστε ελεύθεροι να είστε ο εαυτός σας. Ο προσωπικός χώρος που περιγράψαμε παραπάνω στην ουσία δεν είναι μόνο η φυσική απόσταση που μας χωρίζει αλλά και τα ψυχολογικά όρια που προσπαθούμε να θέσουμε προκειμένου να νιώθουμε μοναδικοί και συγκροτημένοι.
Σίγουρα γνωρίζετε ανθρώπους που αγκαλιάζουν με υπερβολική ευκολία και οι οποίοι νιώθεις ότι σε πνίγουν με αυτή την θερμή τους στάση και άλλους που όπως λέμε δυσκολεύονται με την σωματική επαφή και εμφανίζονται ως ψυχροί. Αν το δούμε σαν μια προσπάθεια χωρικής οριοθέτησης του εαυτού μας, οι μεν πρώτοι έχουν μια ευκολία στο να μπαίνουν στον προσωπικό χώρο του άλλου και να παραβιάζουν τα προσωπικά τους όρια, έχοντας και οι ίδιοι πιθανόν ασταθή προσωπικά όρια τα οποία κάποιοι άλλοι παραβιάζουν με ευκολία. Οι δεύτεροι προσπαθούν να οριοθετήσουν τον χώρο τους και να δηλώσουν ότι προκειμένου να μπει κάποιος σε αυτόν θα πρέπει να έχει την δική τους άδεια, κάτι που συνήθως σημαίνει μια ιδιαίτερη σχέση μαζί τους. Αυτή τους η σωματική συμπεριφορά πιθανόν δεν μένει μόνο στο επίπεδο της μη λεκτικής επικοινωνίας. Οι μεν πρώτοι είναι άνθρωποι που με ευκολία θα παρέμβουν, θα πουν την γνώμη τους χωρίς να τους ζητηθεί και θα μας φέρουν στην δυσάρεστη θέση να υποστηρίξουμε τις επιλογές μας, ενώ οι δεύτεροι θα κρατήσουν μια στάση μη παρεμβατική σε σημείο που θα μπορούσαμε να την θεωρήσουμε και ως αδιαφορία.
Tip:
– Η οριοθέτηση του προσωπικού χώρου είναι καλό να μαθαίνεται στα παιδιά από μικρή ηλικία. Δεν χρειάζεται να εστιάσουμε στην αόρατη αίσθησή του, την οποία και δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν, αλλά στον χώρο γύρω από αυτά και στο δικαίωμα που έχουν να αρνηθούν την είσοδο του οποιουδήποτε σε αυτόν. Βέβαια αυτό δεν πρόκειται να γίνει αν από την μια τους μιλάμε για το συγκεκριμένο δικαίωμα τους και από την άλλη τους υποχρεώνουμε να φιλήσουν και να αγκαλιάσουν ανθρώπους με τους οποίους ίσως δεν έχουν ξαναδεί ποτέ στην ζωή τους. Η σωματική επαφή και η ποιότητά της έχει να κάνει άμεσα με την ψυχική επαφή που έχουμε με κάποιον.
Τη σημασία του προσωπικού χώρου για παιδιά με ολοκληρωμένη και ανεξάρτητη προσωπικότητα μπορεί να τη μάθει κανείς σπουδάζοντας “Βοηθός Βρεφονηπιοκόμου” στο ΙΕΚ ΔΗΜΗΤΡΑ!
*Το άρθρο είναι της κα. Έλλης Εκμεκτζιάν Ψυχολόγος, PhD και Αφηγηματική Θεραπεύτρια