Το AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) ή αλλιώς Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας, αφορά μια σειρά από διαταραχές του ανθρώπινου οργανισμού που οφείλονται σε κακή λειτουργία της κυτταρικής και χημικής ανοσίας του ανθρώπου.
Οφείλεται στον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (Human Immunodeficiency Virus, HIV-1).
Ουσιαστικά, ο ιός παρεμβαίνει στο ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου που είναι υπεύθυνο για την άμυνα του οργανισμού, εμποδίζοντας τη λειτουργία του, με αποτέλεσμα ο ασθενής να είναι ευπαθής σε ασθένειες όπως ευκαιριακές λοιμώξεις ή ανάπτυξη όγκων. Όσο η νόσος προχωρά, αυτή η ευπάθεια του οργανισμού χειροτερεύει.
Είναι γεγονός ότι η ασθένεια του AIDS προσβάλλει κυρίως κάποιες συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες οι οποίες ονομάζονται ομάδες υψηλού κινδύνου, π.χ. τοξικομανείς που πραγματοποιούν ενδοφλέβιες ενέσεις, ομοφυλόφιλους, πολυμεταγγιζόμενους ασθενείς, άτομα με πολλές αλλαγές ερωτικών συντρόφων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να εμφανιστεί και σε άλλες περιπτώσεις, π.χ. προσβάλλονται εξίσου και τα παιδιά των γυναικών που πάσχουν από AIDS.
Ο ιός HIV υπάρχει στο αίμα, στα κολπικά υγρά καθώς επίσης στο σπέρμα και στα προσπερματικά υγρά. Μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή (συμπεριλαμβανομένης της στοματικής), με την κοινή χρήση συρίγγων, βελονών κ.λπ. που έρχονται σε επαφή με το αίμα και, όπως προαναφέρθηκε, μπορεί να μεταδοθεί από τη μητέρα στο παιδί κατά τη φάση της εγκυμοσύνης ή του τοκετού. Οι πιθανότητες μετάδοσης του ιού με μετάγγιση αίματος είναι ελάχιστες και περιορίζονται στις περιπτώσεις εκείνες που ο δότης αίματος βρίσκεται στη λεγόμενη περίοδο του “σιωπηρού παραθύρου”, που είναι μια περίοδος λίγων μηνών από την αρχική μόλυνση, περίοδο κατά την οποία ο ιός δεν ανιχνεύεται. Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό, ο ιός δεν μεταδίδεται με τη χειραψία, το λεγόμενο κοινωνικό φιλί ή την κοινή χρήση μη αιχμηρών αντικειμένων, π.χ. σαπούνι, ρούχο, κ.ά.
Τα πρώτα δείγματα της ασθένειας καταγράφηκαν το 1981 στις Η.Π.Α. όπου σε ιατρικό άρθρο αναφέρθηκαν οι θάνατοι 5 ομοφυλόφιλων αντρών από μια μορφή πνευμονίας. Από τότε μέχρι σήμερα, το AIDS έχει αποτελέσει αιτία θανάτου για 39 εκατομμύρια ανθρώπους ενώ οι υπολογισμοί αναφέρουν ότι 78 εκατομμύρια άνθρωποι είναι φορείς του ιού.
Στην Ελλάδα μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 16.527 περιστατικά HIV λοίμωξης (82,75% άνδρες). Εξ αυτών, τα 4.083 έχουν εμφανίσει AIDS και τα 9.500 περίπου βρίσκονται υπό αντιρετροϊκή αγωγή. Ο συνολικός αριθμός των θανάτων ανέρχεται στους 2.746.
Οι νοσηλευτικές παρεμβάσεις αποσκοπούν σε μια φροντίδα η οποία είναι ιδιαίτερη και εξατομικευμένη και γι’ αυτό κάθε ασθενής πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ξεχωριστή προσωπικότητα με ιδιαίτερες σωματικές, πνευματικές, ψυχικές, κοινωνικές ανάγκες. Ο νοσηλευτής–τρια θα πρέπει να νοσηλεύει τον ασθενή με AIDS με τέτοιο τρόπο ώστε να καλλιεργηθεί και να αναπτυχθεί μεταξύ τους ένα κλίμα εμπιστοσύνης που θα έχει ως συνέπεια μια αποτελεσματική παροχή φροντίδας.
Η νοσηλευτική φροντίδα των ασθενών με AIDS προϋποθέτει αρχικά την ευαισθητοποιημένη προσέγγισή τους από το νοσηλευτικό προσωπικό. Ο νοσηλευτής-τρια θα πρέπει να είναι ενημερωμένος-η αναφορικά με τα επαγγελματικά καθήκοντα αλλά και τον τρόπο συμπεριφοράς του-της στο χώρο εργασίας και θα πρέπει να έχει αναπτύξει σωστές διαπροσωπικές σχέσεις τόσο μεταξύ των συνεργατών όσο και με τους ίδιους τους ασθενείς και τους συνοδούς τους. Ο νοσηλευτής-τρια θα πρέπει να αντιμετωπίζει τον ασθενή με AIDS ως μία ολότητα ψυχοσωματική με συγκεκριμένες ανάγκες τις οποίες θα πρέπει να σέβεται και να εξυπηρετεί, γεγονός που απαιτεί ευαισθητοποίηση αλλά και συνειδητοποίηση του έργου και της ευθύνης του-της.
Ανάλογα με τη γενικότερη κατάσταση του ασθενή, η νοσηλεία του μπορεί να γίνει εντός νοσοκομείου ή και εκτός (νοσηλεία στο σπίτι). Ανεξάρτητα από το πού θα παρασχεθεί η νοσηλευτική φροντίδα, ο νοσηλευτής-τρια θα πρέπει να γνωρίζει ότι οι ανάγκες του ασθενή περιλαμβάνουν:
• Αξιολόγηση των αναγκών του, προγραμματισμό της ανάλογης φροντίδας και εφαρμογή της
• Βασικός στόχος είναι η προστασία του ασθενή από νέες λοιμώξεις αλλά και από τυχόν επιπλοκές• Αποφυγή μετάδοσης του ιού σε άλλα άτομα• Συνεχής παρακολούθηση του ασθενή (έλεγχος θερμοκρασίας, αρτηριακής πίεσης, αναπνοών, σφίξεων, κορεσμού οξυγόνου στο αίμα)• Ενίσχυση άμυνας του οργανισμού του με σωστή διατροφή και ενυδάτωση• Εφαρμογή νοσηλευτικών διεργασιών για ανακούφιση από τον πόνο σύμφωνα πάντα με τις ιατρικές οδηγίες• Διάλογο και ψυχολογική υποστήριξη τόσο με τον ίδιο τον ασθενή όσο και με την οικογένειά του, για καλύτερη συνεργασία• Παροχή εκπαίδευσης σχετικά με αυτοφροντίδα, αντιμετώπιση βασικών του αναγκών αλλά και ενθάρρυνση του ασθενή να αναλάβει μέρος της ευθύνης φροντίδας της υγείας του • Κινητοποίησή του• Ήρεμη ψυχολογική κατάσταση και ψυχική ισορροπία• Δραστηριότητες (ψυχαγωγικές, εξασφάλιση επικοινωνίας, κ.λπ.)• Ψυχολογική υποστήριξη
Ενέργειες για την ασφαλή νοσηλεία ασθενών με AIDS
• Η νοσηλεία των ασθενών με AIDS γίνεται σε χωριστούς θαλάμους για την αποφυγή μετάδοσης λοιμώξεων
• Το προσωπικό του νοσοκομείου κατά τη διάρκεια νοσηλευτικών διεργασιών προστατεύεται φορώντας ειδικές στολές, μάσκες και γάντια
• Όπως σε κάθε νοσηλευτική διεργασία, επιβάλλεται σχολαστικό πλύσιμο χεριών πριν και μετά τη νοσηλεία
• Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στους νοσηλευτικούς χειρισμούς για την αποφυγή τραυματισμών με χρησιμοποιημένες βελόνες ή αιχμηρά εργαλεία ενώ επιβάλλεται η απομάκρυνσή τους μετά το τέλος των εργασιών, με ειδικούς αδιάτρητους σάκους οι οποίοι στη συνέχεια αποστειρώνονται ή καίγονται
• Τα εργαλεία τα οποία χρησιμοποιήθηκαν αποστειρώνονται και απολυμαίνονται μετά από σχολαστικό πλύσιμό τους, ενώ καλή καθαριότητα και απολύμανση γίνεται και στους χώρους της νοσηλείας, π.χ. δάπεδα
• Τέλος, θα πρέπει να λαμβάνεται ειδική μέριμνα κατά τη φάση νοσηλείας ασθενών που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου, τουλάχιστον μέχρι να διαπιστωθεί ότι δεν πάσχουν από AIDS
Υπάρχουν ιδιαίτερα αισιόδοξα μηνύματα για την οριστική θεραπεία του ιού του AIDS, καθώς η επίσημη δήλωση της UNAIDS, της υπηρεσία του ΟΗΕ για την καταπολέμηση του AIDS, ήταν πως “το τέλος της επιδημίας του AIDS δεν είναι πλέον απλώς ένα όραμα, μπορεί να γίνει πραγματικότητα έως το 2030”. Παρά το γεγονός ότι ο ιός αντιμετωπίζεται χάρη στα αντιρετροϊκά φάρμακα, ο ιός HIV παραμένει μια εξαιρετικά σοβαρή επιδημία.
Το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας είναι μέχρι σήμερα μια ασθένεια που προκαλεί δέος και φόβο ακόμα και στο άκουσμά της. Ο επιστημονικός κόσμος προσπαθεί να βρει διεξόδους και να καταλήξει σε συμπεράσματα που θα οδηγήσουν στο ποθούμενο αποτέλεσμα, τη θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου. Μέχρι τότε, πρέπει να ενεργούμε βάσει πρόληψης και ο καλύτερος τρόπος πρόληψης είναι η ενημέρωση.
Η νοσηλεία των ασθενών με AIDS αποτελεί αληθινή πρόκληση και η ευαισθητοποιημένη φροντίδα χτίζει ανθρώπινες γέφυρες και όχι διαχωριστικά τείχη μεταξύ των ανθρώπων. Ας μη λησμονούμε, ότι σε όλους τους τομείς της Νοσηλευτικής, την εκπαίδευση, την κλινική φροντίδα και την έρευνα, η εκπλήρωση του νοσηλευτικού χρέους προς τον άνθρωπο προϋποθέτει γνώση και σοφία, πολιτισμένη φροντίδα, τόλμη και ηρωισμό.
Οι σπουδαστές/στριες των Επαγγελμάτων Υγείας του ΙΕΚ ΔΗΜΗΤΡΑ εκπαιδεύονται κατά την διάρκεια των σπουδών τους για την νοσηλεία των ασθενών με AIDS καθώς και για την σωστή ενημέρωση όλων μας!
Σωτήρης Ντούμας, Νοσηλευτής Τ.Ε.Εκπαιδευτής Τομέα Υγείας ΙΕΚ ΔΗΜΗΤΡΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ανδρέου Ε., “AIDS και νοσηλευτικές παρεμβάσεις”, 2016
ΚΕΛΠΝΟ, 2017
Ντούμας Σ., “H Νοσηλευτική αντιμέτωπη με τη μάστιγα του αιώνα”, 1994
Φαρμάκη Μ., “Νοσηλευτική φροντίδα ασθενών με Ανθρώπινη Ανοσοανεπάρκεια (HIV)”, 2017